Jaka idea judeo-chrześcijańska!?! No, co ty…

2013-06-18 08:23

 

Europa – to żywioł kulturowo-cywilizacyjny oparty na kilku żywiołach etnicznych: helleński, łacińsko-italijski, galijski, iberyjski, germański, brytyjski (chyba zachowałem kolejność „europeizacji”). W różnych chwilach historycznych i w różnych okolicznościach żywioł ten oswajał (nie przyłączał, mimo pozorów) żywioły nie-europejskie: Europę Środkową (poprzez chrystianizację różnych wyznań i dyplomację), Skandynawię (poprzez braterstwo germańskie), Rosję  (w roli naśladowcy), Amerykę (brutalną przemocą tożsamą z holokaustem: ostatecznie Ameryka przeciwstawiła się Europie), Australię (podobnie jak Ameryka).

Spośród idei i fenomenów, które dziś konstytuują Europę, a zarazem nie są jakimś poważnym „problemem” w innych regionach świata, trzeba wymienić koniecznie (przypisy – w oparciu o Pedię):

  1. Korzenie hellenistyczne[1]. Największy zasięg hellenizmu obejmuje basen Morza Śródziemnego: Bliski Wschód (np. Fenicja, Judea, Syria), Egipt Ptolemeuszy, Cyrenajka, Azja Mniejsza (Anatolia), Grecja-Hellada (Achaja, Epir, Macedonia, Tracja), Morze Egejskie, Cypr, Kreta, Malta, Sycylia, Italia, Galia, Iberia, Kartagina;
  2. Korzenie chrześcijańskie[2]: Tanach[3], a następnie pełna Biblia[4] - to systematyczne zapisy historii i wierzeń oraz praw uniwersalnych, które w swej istocie nie zmieniły się aż do współczesnej Europy (uwzględniwszy różnice między deklaracjami a praktyką);
  3. Demokracja[5]. Ta najważniejsza idea polityczna Europy, tłumaczona na język polski jako Ludowładztwo, opiera się na kategorii Obywatelstwa, czyli pełni zdolności do kolektywnego, społecznego współzarządzania sprawami publicznymi i zarazem ochrony prywatności (spraw osobistych), pielęgnowania indywidualizmu;
  4. Uniwersytet[6]. Akademia Platona, Liceum Arystotelesa, Biblioteka Aleksandryjska, Agora i Forum jako miejsca otwartej dysputy pozbawionej głosowań i innych rozwiązań siłowych, poszukiwanie Piękna, Dobra, Prawdy i Sprawiedliwości – to europejski wyznacznik rozwoju osobowości człowieka;
  5. Pluralizm[7]. Europa zakłada (ostatnio: deklaruje), że różnorodność, w dowolnym obszarze, w dowolnej dziedzinie, jest wartością samą w sobie, którą warto pielęgnować czyniąc równoprawnymi wszelkie przejawy inności i odrębności[8];
  6. Humanizm religijny[9]. Człowiek (doczesny), jego najszerzej pojęta kondycja[10], w Europie jest chroniony kokonem tzw. praw człowieka i praw obywatelskich. Obejmują one takie dziedziny jak Praca, Edukacja, Sztuka, Polityka, Gospodarka, Rodzina, Gospodarstwo domowe, Wymiar sprawiedliwości, itd., itp., z czasem przeistaczające się w elementy humanizmu świeckiego[11];
  7. Technika[12]-Technologia[13]. Wynalazczość i racjonalizacja były u zarania wszechobecne, ale Europa uczyniła je wehikułem swojego postępu. To na tej ścieżce rozwoju cywilizacyjnego „redagowane”, a potem wdrażane są wciąż nowe techniczne „ulepszacze” życia codziennego, a ich udział w codzienności pozwala mówić  o fetyszyzmie technicznym[14];
  8. Komercjalizm. Fenicjanom przypisuje się wprowadzenie do listy kultur europejskich kupieckiej i wytwórczej kultury buchalteryjnej, racjonalności ekonomicznej, opłacalności przedsięwzięć gospodarczych;
  9. Aramejski[15], koine[16], łacina[17]: w tych trzech językach, z których dwa ostatnie stały się „lingua franca” świata hellenistyczno-rzymskiego, a łacina dopiero od niedawna ustępuje językom „technicznym” (angielski, niemiecki) i „filozoficznym” (francuski, włoski, hiszpański) – bardzo długo wystarczały do tego, by ich znawca był człowiekiem wykształconym;
  10. Idea olimpijska[18]. Nawet za czasów helleńskich była ona jedynie ideą, do tego stopnia, że od zarania była ona regulowana licznymi zastrzeżeniami zwalczającymi lobbing, korupcję, doping, niekompetencje sędziów. To z niej wywodzimy - sądzę - deontologię, utylitaryzm, charytonikę. Obecnie z idei tej szydzi Komercjalizm[19];

Ktokolwiek dziś chce uchodzić za znawcę pierwocin europejskich – raczej nie powinien ograniczać się do punktu drugiego z powyżej wymienionych. Bo może narazić się na zarzut fundamentalizmu, a jeśli nie tylko pomija, ale zaniedbuje inne idee i fenomeny źródłowe Europy – może spowodować podejrzenia, że nie interesuje go np. kwestia Demokracji, Uniwersytetu, Pluralizmu, Olimpizmu. A to byłyby poważne podejrzenia.

Największym grzechem Europy wobec Świata i Historii jest kolonializm[20]: dopuściły się go: Hellada, Imperium Romanum, Portugalia, Hiszpania, Rosja, Holandia, Francja, Anglia (British Empire), Dania, Kurlandia, Prusy, Niemcy, Szwecja, Monarchia Habsburgów, Belgia, Włochy, Norwegia. Kolonizacje europejskie zmieniły świat, zabijając lub poważnie osłabiając reprezentacje innych niż techniczna ścieżek rozwoju cywilizacyjnego.

To też jest europejskie dziedzictwo, dumni nosiciele Europy w sercach, umysłach, sumieniach i duszach!

 

 

 

 

 


[1] Hellenizacja – proces, polegający na stopniowym uleganiu wpływom kultury greckiej bądź języka greckiego. Może polegać on na dobrowolnym przejmowaniu przez narody bądź języki pewnych elementów kultury greckiej bądź języka greckiego, lub też na przymusowym ich narzucaniu. Hellenizacja, podobnie jak i inne procesy asymilacyjne zachodzi w sytuacji, gdy element grecki zaczyna wyraźnie dominować w danej społeczności - np. ze względów demograficznych, bądź też gdy grecka kultura jest postrzegana jako atrakcyjna, czy to z powodów ekonomicznych czy prestiżowych. Proces hellenizacji jest typowy np. dla XVIII- i XIX-wiecznych społeczeństw i narodów (słowiańskich, ale także albańskiego czy rumuńskiego) na Półwyspie Bałkańskim, w których wiele jednostek, współtworzących lokalną elitę intelektualną, przejmowało język i kulturę Greków, uznając ich dorobek kulturalny za ważniejszy, język za bardziej wyrobiony literacko niż ich własne;

[2] Chrześcijaństwo, chrystianizm (gr. Χριστιανισμóς, łac. Christianitas) – monoteistyczna religia objawienia, bazująca na nauczaniu Jezusa Chrystusa zawartym w kanonicznych ewangeliach. Jej wyznawcy uznają w nim obiecanego Mesjasza i Zbawiciela, który ustanowił Królestwo Boże poprzez swoje Zmartwychwstanie. Kanon wiary chrześcijańskiej został spisany w Nowym Testamencie i przekazywany jest przez Kościoły;

[3] Tanach (hebr. תנ״ך) – skrót określający Biblię Hebrajską, utworzony od początkowych liter trzech części Pisma: Tora ("Prawo"), Newiim ("Prorocy"), Ketuwim ("Pisma"). Kanon Biblii Hebrajskiej stanowią 24 księgi;

[4] Biblia, Pismo Święte (z greckiego βιβλίον, biblion – zwój papirusu, księga, l.m. βιβλία, biblia – księgi) – zbiór ksiąg, spisanych pierwotnie po hebrajsku, aramejsku i grecku (w formie języka gr. κοινὴ – koinè), uznawanych przez żydów i chrześcijan za natchnione przez Ducha Świętego. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne znaczenie religijne dla różnych wyznań. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament. Poszczególne tradycje chrześcijańskie mają nieco inny kanon ksiąg biblijnych;

[5] Nie ma ogólnie przyjętej definicji słowa demokracja. Znaczenie tego pojęcia uległo zmianie od starożytności. Również współcześnie istnieje wiele form ustrojów uznawanych za demokratyczne. Słowo demokracja używane jest obecnie nie tylko do określenia formy państwa, lecz również do metod sprawowania władzy czy sposobów podejmowania decyzji (np. demokracja pracownicza). Pojęcie demokracji pochodzi z V w. p.n.e. Starogreckie słowo δημοκρατία (demokratia) oznacza "rządy ludu". Na pojęcie to złożyły się słowa δῆμος (demos), oznaczające "lud" rozumiany jako ogół pełnoprawnych obywateli oraz κρατέω (krateo), czyli "rządzę". Starogreckie pojęcie demos ograniczone było do prawowitych, stałych mieszkańców gmin danego miasta-państwa, lub osób wywodzących się z nich, czyli ujętych w gminnych spisach obywateli (demos to także gmina);

[6] Uniwersytet (łac. universitas magistrorum et scholarium, 'ogół nauczycieli i uczniów') – najstarszy rodzaj uczelni o charakterze nietechnicznym, której celem jest przygotowanie kadr pracowników naukowych oraz kształcenie wykwalifikowanych pracowników. Pierwsze znane obecnie szkoły, przypominające swym charakterem uniwersytety powstały w czasach starożytnych na obszarze Bliskiego Wschodu, Indii, Chin oraz Grecji. Należała do nich m.in. Akademia Platońska (działająca w latach 387 p.n.e. – 529), chińskie szkoły Shang-Xiang, Taixue i Guozijian oraz uczelnia Nalanda (działająca w latach ok. 500 p.n.e. – 1193 na obszarze Indii). We wczesnym średniowieczu kalifaty arabskie oraz Cesarstwo Bizantyjskie były najwyżej cywilizacyjnie rozwiniętymi obszarami świata, a Bagdad z Konstantynopolem stały się stolicami ówczesnej nauki. Częściowo sytuacja ta wynikała z faktu, iż Bizancjum oraz świat arabski – w przeciwieństwie do Zachodu – zachowały zdobycze nauki starożytnych Greków, Rzymian i innych ludów (Bizancjum było kontynuacją Cesarstwa Wschodniorzymskiego). W Bagdadzie powstał tzw. „Dom Mądrości” – olbrzymia biblioteka i jednocześnie szkoła filozoficzna, w Fezie (obecnie Maroko) od 859 r. działał uniwersytet Al-Karawijjin, a w Kairze uniwersytet Al-Azhar (od 988 r.). Na uczelniach tych wykładano m.in. teologię, filozofię, logikę i medycynę. Siedem sztuk wyzwolonych (łac. septem artes liberales, właściwie siedem umiejętności godnych człowieka wolnego) – podstawa wykształcenia w okresie późnej starożytności oraz średniowiecza. Trivium obejmowało gramatykę, co w owym czasie oznaczało biegłość w łacinie, dialektykę (czyli logikę) oraz retorykę (sztukę układania mów). Quadrivium uważane było za przygotowanie do studiów filozofii i teologii. Obejmowało ono geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę;

[7] Stanowisko ontologiczne w myśl którego rzeczywistość składa się z bytów różnorakich, niesprowadzalnych do wspólnego mianownika; reprezentowane m.in. przez takich filozofów jak: Empedokles, Anaksagoras, Leibniz czy egzystencjaliści, ale też stanowisko metodologiczne, (częściej nazywane pluralizmem teoretycznym) w myśl którego dopuścić należy wielość metod lub teorii przy wyjaśnianiu zjawisk, reprezentowane m.in. przez takich filozofów jak: Imre Lakatos, Paul Feyerabend, Ludwik Fleck, Ludwig Wittgenstein;

[8] Warto zapoznać się z takimi pojęciami, jak Multitude, Khora, Różnia (fr. différance);

[9] Humanizm religijny jest gałęzią obejmującą odmiany humanizmu, które same określają się tym przymiotnikiem (według funkcjonalnej definicji religii), lub zawierają pewną formę teizmu, deizmu albo wierzeń nadprzyrodzonych, nawet jeśli nie są związane z żadną zorganizowaną religią. Tego typu humanizm cechuje wielu religijnych ludzi, którzy nie uważają, że ich wartości moralne muszą mięć nadprzyrodzone potwierdzenie. Centralne miejsce w filozofii humanizmu istota ludzka dzieli z humanitarną moralnością. Humanitarysta, który swoją moralność wyprowadza z religii nie jest jednak automatycznie humanistą religijnym;

[10] Jako conditio humana (w łacinie klasycznej: condicio humana) określa się warunki funkcjonowania człowieka, ale też naturę człowieka. Jest to przedmiot badań filozoficznych, szczególnie Antropologii Filozoficznej, a także  sowie innych dziedzin wiedzy społecznej społeczno-psychologicznej;

[11] Wielu humanistów religijnych czuje, że humanizm świecki jest zbyt chłodno-logiczny i odrzucający pełnię emocjonalnych doświadczeń, które sprawiają, że ludzie są ludźmi. Zauważają też, że humanizm świecki jest nieadekwatny do ludzkich potrzeb społecznego spełnienia filozofii życiowej. Niezgoda w tych kwestiach tworzy rozdźwięk między świeckimi i religijnymi humanistami, pomimo ich w dużej mierze wspólnych poglądów;

[12] Technika (z gr. technē (τέχνη) – sztuka, rzemiosło, kunszt, umiejętność) – dziedzina działalności, polegająca na wytwarzaniu zjawisk i przedmiotów nie występujących naturalnie w przyrodzie. Słowo technika oznacza też same urządzenia techniczne. Pojęcie techniki jest często mylone z technologią czyli wiedzą o wytwarzaniu, z użyciem środków technicznych lub przy ich wykorzystaniu;

[13] Technologia – metoda przygotowania i prowadzenia procesu wytworzenia lub przetwarzania jakiegoś dobra (także informacji). Technologia może oznaczać konkretny proces (np. technologia klejenia, technologia malowania). Można rozpatrywać produkty pod względem technologiczności czyli optymalizacji konstrukcji dla danego procesu, tak by dany projekt nie sprawiał trudności wykonania daną metodą;

[14] Warto zapoznać się z pojęciami „moment idealny pracy” oraz „pleroma”;

[15] Język aramejski (aram. ܐܪܡܝܐ – Ārāmāyâ, hebr. ארמית – Arāmît) – język z grupy semickiej, używany na Bliskim Wschodzie od II tysiąclecia p.n.e. do czasów dzisiejszych;

[16] Koine, koinè, greka wspólna (od gr. ἡ κοινὴ διάλεκτος, he koine dialektos – wspólny dialekt) – określenie powszechnej formy języka greckiego, która zastąpiła klasyczny język starogrecki i pozostawała w użyciu od początków epoki hellenistycznej do czasów późnoantycznych (ok. 300 p.n.e. - 300 n.e.). Greka koine stała się lingua franca wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i nieoficjalnie drugim po łacinie językiem cesarstwa rzymskiego. W koine powstało wiele znanych ksiąg, m.in. Septuaginta i Nowy Testament;

[17] Łacina, język łaciński (łac. lingua Latina, Latinus sermo) – język indoeuropejski z podgrupy latynofaliskiej języków italskich, wywodzący się z Lacjum (łac. Latium), krainy w starożytnej Italii, na północnym skraju której znajduje się Rzym. Łacina była językiem ojczystym Rzymian. Stała się z czasem językiem urzędowym całego Cesarstwa Rzymskiego, wypierając inne wcześniej używane na tym obszarze języki (takie jak oskijski czy umbryjski);

[18] Starożytne igrzyska olimpijskie (gr. hieroj olympiakoj agones – święte igrzyska olimpijskie) – panhelleńskie igrzyska odbywające się w cyklu czteroletnim ku czci boga Zeusa. Organizowane je w Olimpii (stąd nazwa igrzysk), mieście na Półwyspie Peloponeskim. Mogli w nich występować, a także je oglądać, tylko mężczyźni;

[19] Bezpośrednio przed oraz podczas igrzysk olimpijskich w Grecji obowiązywał święty pokój (ekechejria), a udział w nich mogli brać wyłącznie nieobciążeni przestępstwem wolni obywatele Hellady. Wszyscy zawodnicy uczestniczyli w obrzędach ku czci Zeusa i przysięgali wraz z ojcem i swymi braćmi i siostrami, że będą walczyć uczciwie. Każdy składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, w której mówili, że ściśle przykładali się do ćwiczeń przez poprzednie 9 miesięcy. Zaprzysięgani byli również sędziowie. Zawodników, którzy nie dotrzymywali przysięgi i walczyli nieuczciwie, piętnowano, karano grzywną i ku przestrodze innych stawiano im potępiające pomniki (zames);

[20] Kolonializm – polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Zgodnie z zachodnią tradycją kolonializm datowany jest od epoki wielkich odkryć geograficznych, chociaż znany był już w czasach starożytności. Kolonializm jako polityka podboju i przejmowania obcych terytoriów oraz podporządkowywania sobie zamieszkującej tam ludności przez państwa europejskie sięga korzeniami do przełomu XV i XVI wieku. Ma nierozerwalny związek z odkryciami geograficznymi i dokonanym później podziałem globu ziemskiego między mocarstwa kolonialne. Celem kolonizacji było zdobycie i wprowadzenie różnych form eksploatacji terytoriów zamorskich, wzbogacenie się metropolii, poszerzenie strefy wpływów w świecie i wzmocnienie siły państwa kolonizującego. Tworzenie imperiów kolonialnych służyło zarówno celom ekonomicznym, jak i politycznym oraz strategicznym. W rezultacie kolonizacji na początku XX w. rozległe terytoria Afryki, Azji, Ameryki prawie w całości zostały podzielone i podporządkowane kilku państwom europejskim. Utworzono ogromne imperia kolonialne zajmujące ponad 73 mln km², tj. około 55% powierzchni globu. Mieszkało w nich około 35% ogółu ówczesnej ludności Ziemi. Status tych terytoriów był formalnie zróżnicowany, stosowano w odniesieniu do nich nazwy: kolonia, protektorat, kondominium, a następnie kamuflując ich faktyczny status, określano je jako prowincje zamorskie, terytoria zamorskie, wreszcie terytoria powiernicze lub obszary nie rządzące się samodzielnie. Metropolie zarządzały nimi bezpośrednio za pomocą administracji kolonialnej albo pośrednio z wykorzystaniem lokalnych struktur państwowych lub plemiennych;

 

Tagi:

| | | | | | | | | | | | | | | |

Powrót