Uniwersytecka Misja Środkowoeuropejska
Przy okazji wydarzeń kijowskich uderzyłem w ton środkowo-europejski. Uważam, że jest dobry czas, by podkreślić, że problem ukraiński można rozwiązać dużo lepiej niż podobny problem polski sprzed ćwierćwiecza. Wystarczy znaleźć wspólnego ducha krążącego między Wilnem, Kijowem, Krakowem i Wiedniem, który to duch przycupuje dodatkowo w Budapeszcie, Pradze czy Warszawie, czy może we Lwowie, dotkliwie zaniedbywanym jako regionalny ośrodek z pięknymi tradycjami.
Wymienione miasta symbolizują rolę dwóch imperiów, które obejmowały (każde nieco inaczej) Europę Środkową: Austro-Węgry i Rzeczpospolitą Obojga narodów. Piszę o tym choćby TUTAJ.
Idea Europy Środkowej (albo Europy Dwuwarstwowej) najprawdopodobniej pełni dziś w dyplomacji rolę niezręcznej utopii. A jednak w obiegu jest pojęcie „Europy Dwóch Prędkości”[1] i nikt nie pamięta, że po raz pierwszy po włączeniu krajów środkowo-europejskich użył tych słów polski Mędrzec, o którym można powiedzieć wiele, ale intuicji zwanej „nosem” trudno mu odmówić[2]. Istnieje też koncepcja Europy Kręgów Funkcjonalnych[3] oraz Europy Kręgów Koncentrycznych[4].
Wszystkie te zabawy koncepcyjne dają Europie Środkowej podstawę do myślenia, że jest Wielkim Peryferium Europy (właściwej?), na którym rozgrywane są interesy „służebne” wobec Berlina, Paryża, Londynu. Nieco inaczej, ale podobną rolę pełni Kolebka Europy (Grecja, południowe Włochy), Iberia czy Skandynawia.
Na tym tle wygaszanie konceptu Grupy Wyszehradzkiej[5] wydaje się symptomatyczne. W 1992 r. w ramach grupy zostało zawarte Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA), pomiędzy Polską a Czechami, Słowacją i Węgrami. Za Pedią: Współpraca w ramach Grupy, a szczególnie regionalna integracja, cierpiała na skutek odmiennych priorytetów poszczególnych państw, dążących przede wszystkim do integracji z Unią (szczególnie wyrazistych w przypadku Czech), i dopiero spowolnienie europejskich procesów integracyjnych wymusiło utworzenie porozumienia CEFTA, które przyniosło namacalne efekty gospodarcze.
Zauważmy przy okazji: „-Nie powinniśmy się obawiać Europy dwóch prędkości. Ważne, by zastanowić się, czy jesteśmy w stanie to kontynuować – mówił Günter Verheugen, profesor Uniwersytetu Europejskiego Viadrina, w czasie panelu „Jak wzmocnić klub euro nie dzieląc Europy?”[6].
Myśl środkowo-europejska zrodzi się w dobrej formule kiedyś w samej Europie Środkowej. Będzie to już trochę „łyżka po obiedzie”, bo fakty dokonane robią swoje, ale kto wie, czy dzisiejsza sprawa ukraińska nie jest dobrym powodem, by zorganizować Konferencję Siedmiu Uniwersytetów (korzystam z notek pedialnych):
1. Uniwersytet im. Stefana Batorego, Vilnius, (lit. Vilniaus universitetas) – państwowy uniwersytet w Wilnie, założony w 1579 przez króla Polski Stefana Batorego jako Akademia i Uniwersytet Wileński. W okresie II Rzeczypospolitej w latach 1919–1939 Uniwersytet Stefana Batorego, trzeci najstarszy uniwersytet na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jeden z najstarszych uniwersytetów w Europie Wschodniej;
2. Uniwersytet Jagielloński, Kraków: (historyczne nazwy: Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski; łac. Universitas Jagellonica Cracoviensis) – najstarsza polska szkoła wyższa, jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie, mieszczący się w Krakowie;
3. Uniwersytet Wiedeński (niem. Universität Wien, pełna nazwa łacińska Alma Mater Rudolphina Vindobonensis) – uniwersytet z siedzibą w Wiedniu w Austrii. Został założony 12 marca 1365 r. przez Rudolfa IV. Największy i najstarszy uniwersytet w krajach niemieckojęzycznych;
4. Uniwersytet Kijowski im. Tarasa Szewczenki (ukr. Київський національний університет імені Тараса Шевченка) – uniwersytet w Kijowie założony w 1833, jeden z największych uniwersytetów na Ukrainie. Założony w 1833 jako Imperatorski Uniwersytet Kijowski św. Włodzimierza. Na jego uposażenie przeznaczono większość majątku zlikwidowanego po powstaniu listopadowym w 1832 Uniwersytetu Wileńskiego[1] oraz Liceum Krzemienieckiego;
5. Uniwersytet Budapeszteński im. Loránda Eötvösa, Eötvös Loránd Tudományegyetem, ELTE – węgierska szkoła wyższa z siedzibą w Budapeszcie. Uczelnia została założona w 1635 w Nagyszombat (obecnie Trnawa) przez kardynała Pétera Pázmánya. Początkowo składała się z dwóch wydziałów: teologicznego i filozoficznego. W 1667 powstał Wydział Prawa, a w 1769 Wydział Medycyny. Po reformach edukacyjnych przeprowadzonych przez Marię Teresę uniwersytet został przeniesiony do Budy w 1777, a 1784 do Pesztu. Od 1921 uczelnia funkcjonowała pod nazwą Uniwersytet Pétera Pázmánya;
6. Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franko (ukr. Львівський національний університет імені Івана Франка) – uniwersytet we Lwowie, założony przez króla Polski Jana Kazimierza w 1661 jako Akademia Lwowska, w okresie międzywojennym 1919-1949 Uniwersytet Jana Kazimierza; jeden z najstarszych uniwersytetów w Europie Wschodniej i na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, współcześnie jeden z największych ukraińskich uniwersytetów państwowych;
7. Uniwersytet Karola w Pradze (czes. Univerzita Karlova v Praze) – uniwersytet w Pradze, założony w 1348 przez króla Czech Karola IV Luksemburskiego, najstarszy uniwersytet w Europie Środkowej. Uniwersytet zorganizowano na wzór paryskiej Sorbony. Jedno z kolegiów dla polskich i litewskich studentów zostało ufundowane przez królową Polski Jadwigę. Znaczącą rolę w dziejach uniwersytetu odegrali husyci, których przywódca Jan Hus był tutejszym wykładowcą i rektorem;
Tu przerywam, lecz róg trzymam…
[1] Patrz: Enhanced cooperation versus Advanced Integration. Mechanizm wzmocnionej współpracy został wprowadzony przez Traktat amsterdamski, jednak już wcześniej istniały inicjatywy europejskie, w których nie wszystkie państwa członkowskie brały udział (np. układ z Schengen czy Unia Gospodarcza i Walutowa)[1]. Obecne zasady określone zostały przez Traktat lizboński. Z mechanizmu wzmocnionej współpracy skorzystano jak dotąd dwa razy (stan na 17 sierpnia 2011 roku). Regulacje dotyczące mechanizmu zawarte są w art. 20 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 326-334 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;
[2] Ale: Termin ten po raz pierwszy pojawia się w Raporcie Leo Tindemansa, ówczesnego premiera Belgii z 1975 roku, który nawiązuje do pomysłu W. Brandta z 1974r. Zakłada się tam integrację dwóch prędkości tzw. twardego rdzenia i reszty państw integrujących się w wolniejszym tempie. Z założenia nie wszystkie państwa mogą lub chcą podążać w kierunku integracji europejskiej w jednakowym tempie, a w związku z tym należy odnaleźć środki do pogodzenia różnych interesów. Miałoby się to odbywać z akceptacją Rady, poprzedzoną uzasadnionym wnioskiem Komisji. Generalnie odrzucono założenia tego raportu, lecz przy wprowadzaniu Mechanizmu Wymiany Walut w końcu lat siedemdziesiątych dopuszczono możliwość działania w różnych ‑ prędkościach w ramach Europejskiego Systemu Walutowego;
[3] Koncepcja francuskiego premiera, R. Barrea, przedstawiona w 1980r. chroniąca Wspólnoty Europejskie przed polityką Wielkiej Brytanii oraz przed problemami południowej Europy Hiszpanii i Portugalii. Kręgi funkcjonalne wydzielone na podstawie stopnia podobieństwa oraz stosunku danych państw do kwestii integracji. Pierwszym kręgiem byłyby państwa założycielskie;
[4] Koncepcja integracji europejskiej zaprezentowana w styczniu 1989 roku na forum Parlamentu Europejskiego przez Jacquesa Delorsa. Zakłada zwiększający się począwszy od zewnętrznego kręgu stopień integracji. Krąg wewnętrzny stanowiłyby kraje Wspólnot Europejskich po stworzeniu Unii Politycznej, Jednolitego Rynku Wewnętrznego i Unii Gospodarczej i Walutowej. Następny krąg tworzyłyby kraje EFTA jako bliskie gospodarczo i prawnie spokrewnione z państwami członkowskimi. Krąg trzeci to państwa stowarzyszone ze Wspólnotami Europejskimi, które mając na uwadze potencjalne przyszłe członkostwo dostrajają swoje gospodarki do wymogów wspólnotowych. Czwarty krąg to KBWE jako dobra płaszczyzna współpracy europejskiej w sensie ogólnym. W 1989r., w Oslo EFTA przyjęła propozycję Wspólnot, czego skutkiem było utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
[5] Termin powstał po spotkaniu 15 lutego 1991 prezydentów Polski (Lech Wałęsa) i Czechosłowacji (Václav Havel) oraz premiera Węgier (József Antall) na zamku w węgierskim mieście Wyszehrad. Spotkanie to zostało zaplanowane specjalnie właśnie w tym gronie, gdyż państwa te miały nie tylko zbieżne główne cele ich polityki zagranicznej, ale także podobne możliwości jej realizacji, czym różniły się od pozostałych państw byłego bloku komunistycznego, których wewnętrzne przemiany były z reguły znacznie mniej zaawansowane, a droga do struktur europejskich i północnoatlantyckich znacznie dłuższa, lub też, jak miało to miejsce w przypadku Słowenii, droga ta była znacznie krótsza. Miejsce spotkania nawiązywało do spotkań królów Polski, Czech i Węgier w Wyszehradzie w 1335 i 1338 roku;
[6] EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI to międzynarodowy kongres środowisk biznesowych z udziałem przedstawicieli świata nauki, kultury i polityki. Organizowane jest przez Konfederację Lewiatan we współpracy z BUSINESSEUROPE, Miastem Sopot oraz polskimi i międzynarodowymi firmami i instytucjami, przy partnerstwie: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Fundacja Instytut Lecha Wałęsy, Liberté!, THINKTANK, World Academy of Art and Science. Tegoroczna, trzecia edycja EFNI odbędzie się w dniach 25-27.09.2013 r. w Sopocie. Hasło przewodnie Forum brzmi: „Co dalej Europo? Jak na nowo urządzić Stary Kontynent? Perspektywa biznesu.” www.efni.pl;
Treść wcześniej zamieszczono: https://publications.webnode.com/news/stolice-europy-%c5%9brodkowej/