SAMORZĄDNOSĆ I DEMOKRACJA LOKALNA (5)

2010-11-25 13:53

 

VII. Zakończenie

 

Ani hi­sto­ria, ani per­spek­ty­wy sa­mo­rząd­no­ści nie są ob­sza­rem ocen i sta­no­wisk jed­no­znacz­nych. Moż­li­we są in­ne punk­ty wyj­ścia dla roz­wa­żań nad nią i in­ne spo­so­by po­dej­ścia, a na­wet in­na jej fi­lo­zo­fia. Wszyst­kie jed­nak sta­wia­ją w cen­trum wa­gę bu­do­wa­nia przez sa­mo­rząd spo­łe­czeń­stwa oby­wa­tel­skie­go.

 

Po­ru­szo­ne w ra­por­cie za­gad­nie­nia nie wy­czer­pu­ją ka­ta­lo­gu waż­nych pro­ble­mów i wy­zwań, na któ­re na­po­ty­ka roz­wój sa­mo­rząd­no­ści w Pol­sce. Kwe­stii istot­nych dla przy­szło­ści sa­mo­rzą­du jest wie­le. Ra­port ni­niej­szy oma­wia te, któ­re na­szym zda­niem są w chwi­li obec­nej naj­waż­niej­sze.

 

Głos Kon­wer­sa­to­rium DiP w spra­wach sa­mo­rzą­du jest za­pro­sze­niem do dys­ku­sji.

 

 

 

Glosa

 

Ste­fan Brat­kow­ski, Wik­tor Osia­tyń­ski

 

Człon­ko­wie Ra­dy Pro­gra­mo­wej

Kon­wer­sa­to­rium Do­świad­cze­nie i Przy­szłość

 

  

Ra­port „Sa­mo­rząd­ność i de­mo­kra­cja lo­kal­na” pre­zen­tu­je suk­ce­sy i po­raż­ki w bu­do­wie pol­skie­go sa­mo­rzą­du od ro­ku 1989. Po­ni­żej chcie­li­by­śmy za­sy­gna­li­zo­wać tyl­ko moż­li­wość in­ne­go po­dej­ścia do za­sad­ni­czej kwe­stii oma­wia­nej w ra­por­cie, a mia­no­wi­cie teo­rii po­moc­ni­czo­ści. Czy­ni­my to, bo­wiem je­ste­śmy głę­bo­ko przy­wią­za­ni do in­ne­go spo­so­bu po­strze­ga­nia fun­da­men­tów spo­łe­czeń­stwa oby­wa­tel­skie­go. Je­ste­śmy prze­ko­na­ni, ze ko­niecz­ne jest upo­wszech­nia­nie tak­że tej in­nej fi­lo­zo­fii w pol­skim dys­kur­sie pu­blicz­nym o dniu dzi­siej­szym i przy­szło­ści sa­mo­rzą­du.

 

Teo­ria po­moc­ni­czo­ści, tak czę­sto przy­wo­ły­wa­na w ra­por­cie, bu­dzi róż­ne od­czu­cia wśród teo­re­ty­ków sa­mo­rząd­no­ści. Kry­ty­cy tej teo­rii, do któ­rej się za­li­cza­my, uwa­ża­ją, że mniej­szą wa­gę przy­wią­zu­je ona do pod­sta­wy de­mo­kra­cji, ja­ką jest źró­dło władzy, czy­li oby­wa­te­le; źró­dłem wła­dzy nie są bo­wiem wyż­sze szcze­ble ad­mi­ni­stra­cji, udzie­la­ją­ce niż­szym szcze­blom, w tym i sa­mo­rzą­do­wi, czę­ści tej wła­dzy. In­ny­mi sło­wy, punk­tem wyj­ścia re­form po­win­na być ana­li­za, ja­kie za­da­nia i zwią­za­ne z ni­mi kom­pe­ten­cje na­le­ży po­wie­rzyć szcze­blom ad­mi­ni­stra­cji po­wy­żej de­mo­kra­cji lo­kal­nej aż po rząd pań­stwa – kom­pe­ten­cje, zwią­za­ne z re­ali­za­cją za­dań, z któ­ry­mi nie mo­że ra­dzić so­bie gmi­na i któ­re wy­kra­cza­ją swym za­się­giem po­za sfe­rę wła­dzy gmi­ny. De­cen­tra­li­za­cja apa­ra­tu ad­mi­ni­stra­cyj­ne­go i po­moc­ni­cza ro­la wyż­szych je­go in­stan­cji win­na być kon­se­kwen­cją ta­kiej ana­li­zy.

 

Przy ta­kim po­dej­ściu nie wcho­dzi w ra­chu­bę usta­wo­we roz­strzy­ga­nie przez pań­stwo, co wol­no gmi­nie, czy­li sa­mym oby­wa­te­lom w ich naj­bliż­szym oto­cze­niu. Pra­wa oby­wa­te­li re­gu­lu­je Kon­sty­tu­cja i w sfe­rze jej upo­waż­nień oby­wa­te­lom wol­no do­wol­nie się zrze­szać, or­ga­ni­zo­wać, wy­zna­czać so­bie za­da­nia, okre­ślać swo­je mą­dre lub mniej mą­dre pra­gnie­nia – by­le nie na­ru­sza­li praw in­nych oby­wa­te­li, za­gwa­ran­to­wa­nych Kon­sty­tu­cją, nie na­ru­sza­li kon­sty­tu­cyj­nych za­sad współ­ży­cia oby­wa­tel­skie­go ani norm pra­wa kar­ne­go.

 

We­dle te­go uję­cia, zgod­nie z po­glą­dem naj­wy­bit­niej­sze­go pol­skie­go spe­cja­li­sty pra­wa ad­mi­ni­stra­cyj­ne­go w hi­sto­rii na­uki pol­skiej, Jó­ze­fa Buz­ka, nie trze­ba ustaw o jed­no­li­tym ustro­ju miast, gmin i związ­ków gmin. Ta­ka uni­fi­ka­cja uła­twia w isto­cie funk­cjo­no­wa­nie i rzą­dze­nie wła­śnie wyż­szym szcze­blom ad­mi­ni­stra­cji. Zda­niem Buz­ka oby­wa­te­le ży­wi­li­by zu­peł­nie in­ny sto­su­nek do ustro­ju swych miast, gmin i związ­ków gmin, a na­wet do ich władz, gdy­by ten ustrój ro­dził się po­przez ich dys­ku­sje i de­cy­zje.

 

Usta­wy wyż­sze­go rzę­du, przy ta­kim po­dej­ściu, po­win­ny je­dy­nie re­gu­lo­wać, cze­go w ta­kich „kon­sty­tu­cjach” miast, gmin i związ­ków gmin być nie mo­że, ja­kie ogól­ne za­sa­dy po­win­ny w nich obo­wią­zy­wać i ja­kie za­da­nia mia­sta, gmi­ny i związ­ki gmin mu­szą obo­wiąz­ko­wo po­dej­mo­wać w imię in­te­re­su ogó­łu spo­łe­czeń­stwa (przy­kła­do­wo: obo­wią­zek fi­nan­so­wa­nia bi­blio­tek lo­kal­nych, szkół i przed­szko­li, czy też tryb wy­bo­rów, za­pew­nia­ją­cy roz­dział wła­dzy przed­sta­wi­ciel­skiej i wy­ko­naw­czej).

 

Przed­sta­wia­my ten po­gląd prze­ko­na­ni, że je­go upo­wszech­nie­nie bę­dzie słu­ży­ło roz­wo­jo­wi pol­skie­go sa­mo­rzą­du, bu­do­wa­niu sil­nej pod­mio­to­wo­ści sa­mo­rzą­dów lo­kal­nych i sprzy­jać bę­dzie ogra­ni­cza­niu za­bor­czo­ści władz cen­tral­nych.

 

  

W skład Rady Programowej konwersatorium
„Doświadczenie i Przyszłość”
wchodzą:

 

Aniela Dylus

Stefan Bratkowski

Leszek Balcerowicz

Janusz Grzelak

Bar­ba­ra Imioł­czyk

Irena Lipowicz

Stefan Meller

Wiktor Osiatyñski

Jerzy Regulski

Marek Safjan (prze­wod­ni­czą­cy)

Piotr Sztompka

Kry­sty­na Star­czew­ska

Marek Wąsowicz

Edmund Wit­tbrodt

Jan Woleński

Edmund Wnu­k-L­ip­iński

Andrzej Zoll

 

Komitet Koordynacyjny:

 

Grzegorz Gauden

Andrzej Rosner

Cezary Windorbski

 

Adres:

Kon­wer­sa­to­rium „Do­świad­cze­nie i Przy­szłość”

Collegium Civitas

Pl. Defilad 1       00-901 Warszawa

www.dip.org.pl        dip@post.pl

 

 

 

Spis treści

I. Wstęp 

   

II. Punkt wyjścia   

II. 1. Charakter i cel reform samorządowych w Polsce   

II. 2. Osiągnięcia samorządu   

II. 3. Opory przed decentralizacją   

II. 4. ‑Standardy demokracji lokalnej i demokratyczne państwo prawa    

 

III. Samodzielność samorządu   

III. 1. Zasada pomocniczości i podział władzy   

III. 2. Zespolenie administracji   

III. 3. Wojewodowie a władze samorządowe   

III. 4. Ministerstwa a władze samorządowe  

III. 5. Ochrona przed ingerencją administracji rządowej  

III. 6. Ochrona sądowa  

III. 7. Zagrożenia korupcją  

III. 8. Wójt a rada  

 

IV. ‑Uczestnictwo społeczeństwa w sprawowaniu władz   

IV. 1. Społeczeństwo obywatelskie  

IV. 2. Organizacje obywatelskie   

IV. 3. Reprezentatywność władz  

IV. 4. Zaufanie społeczne  

IV. 5. Prasa lokalna  

IV. 6. Krytyka i kontrola społeczna  

IV. 7. Partie polityczne  

 

V. Nowe wyzwania   

 

VI. Co robić?   

VI. 1. Wizja ustroju kraju i rola samorządu terytorialnego  

VI. 2. Stanowienie prawa – stan obecny  

VI. 3. Rola partii politycznych na szczeblu lokalnym  

VI. 4. Udział obywateli  

VI. 5. Hamulce rozwoju samorządności  

 

VII. Zakończenie   

 

Glosa